Uleleanna Tulang Didi' [Bahasa Toraja]

Judul Asli                              : Uleleanna Tulang Didi'
by                                            : Drs. J.S. Sande

category                                 : Ulelean Pare

Uleleanna Serre' Datu (Bahasa Toraja)

Cerita Rakyat Lalong (Bahasa Indonesia)

 

Den misa’ pia baine disanga Tulang Didi’. Iate Tulang Didi’ manarang ma’tannun. Iatu Tulang Didi’ napakaboro’bang tomatuanna. Ambe’na Tulang Didi’ birisan lako padang sia pangngula’ bai ala’ tama pangngala’. Iatu ambe’na Tulang Didi’ umpatuo misa’ asu bolong. Iatu asunna susi tau.

 

illus. Tulangdidi' - marassan ma'tannun

Denmi sangngallo ma’tannunmi tu  Tulang Didi’, naia tu ambe’na male untiro parena lako padang. Iatonna marassan ma’tannun tu Tulang Didi’ lan bala (sulluk banua), saemi tu asu bolong ussalangka-langka tannunna Tulang Didi’, nasambakkimi balida tu asu namate. Belanna mataku’ lako ambe’na tu Tulang Didi’ nasamboimi sareale dio la’pek banua.

 

illus. Tulangdidi' na bolong

 

Iatonna sulemo tu ambe’na Tulang Didi’ untiro parena, marassambang tu Tulang Didi’ ma’tannun lan sulluk banua. Pakalan anna saemo tu kadoya dio la’pek banua ma’kaak-kaak nakua, “Kaak …kaak kadoya …. ba’tu apa dio la’pek banua disamboi sareale ditilanni sare ampa’.” Narangngimi ambe’na Tulang Didi’ namebali nakua, “Apamo ade’to Tulang Didi’.”

Ma’kadami tu Tulang Didi’ lan mai sulluk banua nakua, “Ladipatumbari ia ambe’ anna bolong tu kusambakki balida ina’ namate.” Sengkemi tu ambe’na Tulang Didi’ nakua, “Asu tangkumasean penaa tu, totemo laku pasipuli’ko tu bolong.” Iatonna laumpatei ambe’na tu Tulang Didi’ na alanni indo’na tallo’ manuk misa’ na pakinalloanni sola barra’ tallung lise’. 

Susito malemi nasolan ambe’na tu Tulang Didi’ lana patei dio tangnga padang. Tonna malilumo tu ambe’na lumingka mekutanami lako Tulang Didi’ nakua, “Umbara nani lakuni umpateiko? iamoraka indete?” Nakuami tu Tulang Didi’, “Mambelapa  ambe’ tu kasirampunanna olo’-olo’ tu kasiunduanna bu’ku’-bu’ku’.” 

 

Iatonna lambi’mi tu misa’ tanete inan pemalaran nakitta’mi Tulang Didi’ tu serang bu’ku’ napessisiran bunimi Tulang Didi’ tu tallo’ manukna rokko to’ serang bu’ku’ lan to’ garonto’ botto’, namane mekutana tu ambe’na nakua , “Iamoraka te tu lakuni umpateiko?” mebalimi tu Tulang Didi’ nakua, “Iamo te ambe’, pogau’mi tu pa’porannuanmi.” Napateimi ambe’na tu Tulang Didi’ indeto tanete iato.  Tonna matemo tu Tulang Didi’, sulemi tu ambe’na lako banua. 

 

illus. tallo'manukna Tulangdidi' dio to'serang bu'ku'

illus. manukna Tulangdidi'

 

Umbai patang pasa’ mangkanna napatei ambe’na tu Tulang Didi’, ma’tesseimi tu bu’ku’, natessei duka tu tallo’ manuk napopentiola Tulang Didi’, undadian misa’ manuk “londong”. Iate Londong sia kasalle-sallena sia kinaa-naanna duka ia . 

 

Tonna randukmo unnoni, denmi pissan namale undaka’ batik lako tu dininna unpatei Tulang Didi’. Nakitta’mi tu ulli’ Tulang Didi’ tisambo’-sambo’. Unnonimi tinde Londong nakua, “Sirampunko ulli’na Tulang Didi’.” Sirampunmi sae tu ulli’na Tulang Didi’. Natolei unnoni tu londong nakua , “Sirampunko bukunna Tulang Didi’. Sirampun omi sae tu bukunna Tulang Didi’. Namane untolei unnoni tu londong nakua, “Sirampunko duku’na Tulang Didi’.” Sirampun omi sae tu duku’na Tulang Didi’, nama’katampakanna unnoni tu londong nakua, “Tuoko sule Tulang Didi’.” Sae lako tuo tongan sule tu Tulang Didi’.

Iatonna tuomo sule tu Tulang Didi’ nakuami lako manuk londongna, “Tuomo’ dikka’ apa tae’mo pakeanku.” Natolemi unnoni tu londong nakua, “Saeko pakeanna Tulang Didi’.” Saemi tu pakean sanda rupanna lanapake Tulang Didi’.

Tonna ganna’mo tu pakeanna Tulang Didi’, ma’kadaomi tu Tulang Didi’ nakua, “Denmo tu pakean apa tae’mo tu ladikandena.” Unnoniomi tu londongna nakua, “Saekeo kande sanda rupanna.” Mangkato nakuami Tulang Didi’, “Ganna’mo sae tu ladikandena, apa tae’omira tu banua ladinii umpatuo rambu.” Unnoniomi tu londongna nakua, “Saeko banua sakka’ parena,” saemi tu banua sibaa alang ponno pare dao. 

 

 

illus. manuk londongna Tulangdidi'

 

 

Iatonna ganna’mo katuoanna tu Tulang Didi’, nakuami Tulang Didi’ lako londongna, “Sakka’mo rupanna tu ladi potuonna, sugi’ moki’, apa tae’mira tu tau laumpengkaranganki’. Natolemi tu londongna unnoni nakua, “Saeko ma’rupa tau.” Iatonna mangkamo unnoni, saemi tu tau ba’tu pira-pira lanasua mengkarang dio padang sia dio banua.

Tonna dadi nasangmo, ganna’mo sia sundunmo tu katuoanna Tulang Didi’, budamo kaunanna. Iatu tau allo-allo bangmo mengkarang sia ma’lambuk lan tu tangnga pangngala’ nanii Tulang Didi’.

Pakalan denmi sangngallo, malemi tu indo’na Tulang Didi’ undaka’ utan paku lako randan salu sikandappi’ pangngala’ nanii Tulang Didi’. Natiromi tu ta’pian nabaa wai lanmai pangngala’. Mangngami tu indo’na Tulang Didi’ untiroi kumua nadenno ia ta’pian nabaa uai  lammai pangngala’. 

Sulemi tu indo’na Tulang Didi’ lako banua umpokadanni ambe’na kumua den ia ta’pian nabaa uai lanmai pangngala’. Tonna mangkamo indo’na Tulang Didi’ ungkuanni, sipa’kada-kadami sola duai nakua tamale umpellambi’i, ba’tindamo ia tu buda parena lan pangngala’, tantuya to sugi’to. 

Malemi sola duai urrundunanni tu salu nanii tassu’ ta’pian lanmai pangngala’. Pakalan anna tiallingmo narangngi sola duai tu toma’lambuk. Tonna rampomo tama to’ luba’ba (paladan) sola duai, makalidikmi kalena untiroi banua sola alang sura’ sia iatu mintu’ tomengkarang lendu’ ia budanna. 

Iatonna tiromi Tulang Didi’ bendan dio to’ babangan nasuami tu tau lalo  untammui  anna disua unno’ko’ dao alang dadi toratu. Tae’ anna ta’de dio pentirona Tulang Didi’ tu rupanna ambe’na sola indo’na, susi dukato tu tau sola duai simpolo tilantak diong penaanna tu rupanna Tulang Didi’. 

Tonna sipa’kada-kadamo Tulang Didi’  tu toratunna soladuai, nabuni bangmi kaunanna kumua tangngia ia Tulang Didi’. Ma’pentallunnari namane mangngaku tu Tulang Didi’ nakua, “Akumo Tulang Didi’ tumangka mipatei lan pangngala’, tumipasipuli’ asu bolong. Iari kutuo sule, iari tu tallo’ manuk napakinalloanna’ indo’ku umpatuona’ sule.”

Iatonna makaroenmo diposaranmi ma’rupa-rupa kande melo, ditunuan tedong, bai, manuk sia mintu’-mintu’na kande melo tongan. Randuk allo iato, iatu tomatuanna torromo ia sola Tulang Didi’, manamanmo katuoanna, belanna napapa’kannimo ia Tulang Didi’ tu pandarananna indo’na sola ambe’na.

Apa den pissan nalama’marua’-rua’ tu Tulang Didi’ laumpogau’ sara’. Mengkarangmi tu kaunanna, sia ma’lambuk, pandolo-dolomi te londongna Tulang Didi’, dio to’ issong, nasambakkimi barang toma’lambuk. Sengkemi te londong lako Puangna (Tulang Didi’) nakua, “Mangkana’ nasambakki barang to ma’lambuk lan to’ issong, lamalemo’ aku.” Nakuami Tulang Didi’, “Umba-umba munii male ia duka lakunii male unnula’ko.”

Mentia’mi te londongna Tulang Didi’ langngan langi’, na iatu Tulang Didi’ undi dio to’ tarana namale tama Bulan dao langi’. Iatonna lamalemo nakuami lako tomatuanna sola duai kumua, “Iake mamali’komi tirobangmokan lan bulan sola londongku.”

illus. Tulangdidi' sola manukna mentia' langgan bulan

Tulang Didi’ mora sola manukna tu Kanaan lan bulan tu ditiro ke bulan melo (bulan taro-taro). Susito torromi ia tu Tulang Didi’ dao bulan sola londongna, naia tu pa’kurinanna (kaunanna), ambe’na sola indo’na torromo lan lino, iamo tu memba’ka’ sae lako totemo.

Share :